Bir kelimedeki ünlülerin hepsinin ince sıradan kalın sıraya ya da kalın sıradan ince sıraya geçmesi dil bilgisi olayı olarak birçok örnekte gözlenmektedir. Yaş kelimesinden türeyen "yaşıl" kelimesindeki ünlüler ince sıraya geçerek "yeşil" olmuştur. Benzer bir durum da ısı kelimesinde görülmektedir. Bu kelimenin ilk şekli "isig" olup kelimede öce "g" sesi düşmüş sonra da ince sıradan ünlüler kalın sıraya geçmiştir. Bu ses değişimlerini bilmeden kelimelerin kökenini takip etmek zorlaşmaktadır. Bu yazıda "isig> isi" kelimesinden türeyen üç kelime ele alınacak.
1 .İsot: Bu kelime birleşik
addır. isi+ot kelimeleri birleşerek isot kelimesini oluşturmuştur.
Neden ısı ile otu
birleştirilmiştir? Acı yendiğinde kan dolaşımı hızlanır. Hızlanan kan dolaşımı
vücut ısısını artırır. Yani çok derin anlamları ve kuruluş mantığı olan bir
kelimedir.
Hala ikna olmadıysanız
www.etimolojiturkce.com adresini önerebilirim. Kelimelerin kökeninin ve
kullanıldığı kaynakları şu şekilde bulmak mümkün:
TTüissi sıcak, harlı + TTü
ot → ısı, ot
Tarihçe (En eski kaynak)
issi ot "kara biber"
[ Câmi-ül Fürs (1501) ]
issi ot "zencefil" [
Meninski, Thesaurus (1680) ]
ıssı ot "halk ağzında acı
biber (biber maddesinde)" [ Ahmet Vefik Paşa, Lugat-ı Osmani (1876) ]
ısıot/isot "biber" [
Hamit Zübeyr& İshak Refet, Anadilden Derlemeler (1932) ]
2. İsilik:isim, tıp (***)
Terlemekten veya sıcaktan vücutta meydana gelen küçük pembe kabartılar, ısırgın
(tdk.gov.tr). İsig kelimesinden gelen bu kelime ile ilgili yukarıdaki kaynakta
geçen bilgiler ve kelimenin geçtiği kaynaklar şöyle:
Tarihçe (En eski kaynak)
isiglig "sıcaklık,
sıtma" [ Divan-i Lugat-it Türk (1070) ]
issilik "sıcaklık" [
Hızır Paşa, Müntehab-ı Şifa (1410 yılından önce) ]
issi/issilik "ateşlı
hastalık, sıtma" [ Ahmet Vefik Paşa, Lugat-ı Osmani (1876) ]
isilik "sıcak ve ter
etkisiyle ciltte oluşan kızarıklık" [ İbrahim Alaattin (Gövsa), Yeni Türk
Lugatı (1930) ]
Kelime Kökeni
Eski Türkçe isig
"sıcak" sözcüğünden +lIk sonekiyle türetilmiştir. Daha fazla bilgi
için ısı maddesine bakınız.
TTüissi/isicek grubunda 17.
yy`dan sonra sesli kalınlaşırken bu türevin ince sesliyi koruması ilgi
çekicidir. Halk ağzında korunmuş arkaik bir biçim düşünülebilir.
3. Issık Göl:Sıcak göl demektir.
Kırgızistan`ın kuzey
doğusunda, Kazakistan sınırına yakın bir bölgede, kuzeyinde Küngöy Ala Dağları
ve güneyinde Teskey Ala Dağları arasındaki tektonik çukurda yerleşmiş, ortalama
deniz seviyesinden
Güney Amerika`daki TiticacaGölünden
sonra dünyanın ikinci en büyük dağ gölüdür.
Karla kaplı dağlarla
çevrelenmiş olmasına rağmen, gölün suları hiçbir zaman donmaz; bundan dolayı
gölün adı "ısı veya sıcak, ılık göl" anlamına gelen Kırgız
Türkçesi`nde "IsıkKöl"dür. Kırgız Türkleri bu göl için
"Kırgızistan`ın bermeti (incisi)" diye adlandırmışlardır. Göl`ün
uzunluğu batı-doğu yönünde
KâşgarlıMahmud`unTürk Dili`nin
en eski sözlüklerinden Divân-ı Lügati`t-Türk`te;
"İsîğKöl: Barsgan`da bir göl.
Uzunluğu 30 fersah, eni 10 fersahtır." şeklinde tanımlanmıştır.
(www.wikipedi.com)
Bu üç örnekte de görüldüğü
gibi isig kelimesi önce isi akabinde de ısı şekline dönmüş ve bazı kelimelerde
isi bazılarında ise ısı şekliyle kullanılmaktadır.