Sûfiler arasında Allah sevgisini ilk olarak ortaya atan ve terennüm eden en meşhur bir kadın olan kutsal gönüllü veli Rabiatü"l-Adavi idi. Bu mübarek kadın Rabia, bir gün, bir elinde meşale, diğer elinde bir testi su taşırken Basra sokaklarında dikkati çekti. Kendisine elindekileri niçin taşıdığını soranlara:"Cehennemi su ile söndürmek, cenneti de yakmak istiyorum. Böylece bu iki perde kalkacak ve Allah"a cehennem korkusuyla ya da cennet umuduyla değil, aşk ile ibadet edenler ortaya çıkacak" diyordu. Cennet ve cehennem düşüncelerinin değer yitirişi, tasavvuftan heterodoksiye intikal ederken, aşk kavramı da bir oluş ilkesine dönüşüyordu. Bu noktada Kuran da, aranan desteği kısmen sağlayacaktı:
"Ey inananlar! Aranızda dininden kim dönerse bilsin ki, Allah sevdiği ve onların O"nu sevdiği, inananlara karşı alçakgönüllü, inkârcılara karşı güçlü, Allah yolunda cihat eden, yerenin yermesinden korkmayan bir millet getirir. Bu, Allah"ın dilediğine verdiği bol nimetidir."(Maide/5:54)
Sevgi (aşk), Yüce Mevla"nın insana verdiği bir emanettir. Yani sevginin(aşkın) mahiyeti ilahi ve ezelidir. Dünyanın ve varlığın yaratılmasına sebep olduğu gibi insanı kâmil yapan ve Yaratıcı ile bütünleştiren de sevgidir: " Gizli bir hazine idim ve bilinmemi istedim evreni yarattım(Arapçası, sevdim)".
"Allah aşkıyla mest olandan gayrı halk, çocuklar mesabesindedir. Nefsinin elinden hürriyetini kurtarandan başkası baliğ değildir."
Allah sevgisini ilk defa en güzel ifade eden Rabiatü"l- Adeviyye, yalnız kadınlardan değil, birçok erkeklerden de temayüz etmişti. Bundan dolayı kendisine "Tacürrical""Erkeklerin baş tacı"ünvanını almıştı. Vefatı 135 veya 185 Hicri yılları diye rivayet edilir. Kendisinden Hasan Basrî ve SüfyanSevrî gibi büyüklerin feyiz almış olduğu rivayet edilir.
Sûfîliğin ikiz kavramları olan lütuf" ve aşk"Rabi"atu"l-Adavviye"de tek bir duygu içinde eridi. Onun duaları bugüne kadar muhafaza edile geldi. O, bu saf aşk ve lütuf şarkısını şu mısralarda terennüm etti:
" Ey Rabbim, yıldızlar parlıyor, halkın gözleri kapandı, Padişahlar değerlerini yitirdiler. Her aşk kendi sevgisiyle yalnızlığı arıyor ve burada ben senin elindeyim. Sana aşk ile bağlanışım yüzünden yalnız Seni anıyor ve Senden başkası ile ilgilenmiyorum. Senin sevgiye lâyık oluşun ise, Seni görmek için aradaki perdeleri kaldırman ile tezahür ediyor. Gönlümün içinde konuştuğum bir kimse varsa yalnız Sensin. Başkaları ise benim dış yüzümle konuşurlar. Dış yüzüm, yanımda oturanlarla beraberdir. Gönlümün anısı ise, gönlümün içindeki yardır. Sana cehennemden korkarak ibadet ediyorsam beni cehennem ateşinde yak. Yahut cenneti özleyerek ibadet ediyorsam cenneti bana haram kıl. Yalnız seni sevdiğimden dolayı sana ibadet ediyorsam, beni ezeli cemalinden mahrum etme ya Rabbî!"
Rabia ruhun üst pencerelerini böylece açıyor ve oradan sesleniyor. "Kalbim Allah"a olan sevgiyle doludur, başkaları için sevgiye ve nefrete boş yer yoktur".
Mistik sevgiyle ilgili sûfi şiirlerinin ilk örnekleri ona atfedilmiştir. Rabia"nın mısraları sûfizmi ilahi sevginin hakiki ilahisine değiştiren mistik liriğin esasını doğurmuştur. Bize miras kalan bu liriğin en önemli örnekleri şu büyük sûfi şairleridir: Ömer İbnu"l-Ferid (ö. 1255), Feridu"d-Din el-Attar (ö. 1230), Sadi Şirazi (ö. 1391), Abdu"r-Rahman el-Cami (ö. 1492); Mevlana Celalettin er-Rûmi, Yunus Emre, Hallac-ı Mansur, Cüneyd-i Bağdadi, İbn Arabî, Nesimî, Hacı Bektaş-ı Veli ve daha başkaları.(Bu konu devam edecek)
