Ebu Türâb ismiyle künyelenen Hz. Ali (r.a.) hicretten yaklaşık yirmi yıl önce Mekke"de doğmuştur. Babası Hz. Peygamber"in amcası Ebû Talip, annesi ise Fatıma binti Esed"dir. Küçük yaştan itibaren Hz. Peygamberin evinde ve terbiyesi altında büyümüştür.

 Yaklaşık 9 veya 10 yaşlarındayken Müslüman olmuş ve çocuklar arasında İslâm"a girenlerin ilki olma şerefine ermiştir. Hz. Ali (r.a.) Mekke devrini teşkil eden 13 yılı Hz. Peygamber (s.a.v.) ile birlikte geçirmiş, tebliğ faaliyetlerinin tamamında kendisine yardımcı olmuştur. Hatta birçok müslümanın kendilerine yapılan baskı sebebiyle Habeşistan"a göç ettiği dönemde o, Allah Resûlu (s.a.v.) nün yanında kalmaya devam etmiştir. Hicret esnasunda Allah Resûlu"nun yatağında kalmış, onun yanında Mekkelilere ait bulunan emanetleri sahiplerine verdikten sonra Mekke"den ayrılmıştır. Bu sebeple Hz. Ali (r.a.) Medine"ye Hz. Peygamber (s.a.v.) den sonra hicret etmiş, son muhacirlerden biri olmuştur.

Medine döneminde Hz. Ali (r.a.) Hz. Peygamber (s.a.v.)"in bütün faaliyetlerinde bulunmuş ve aktif bir şekilde görev almıştır. Meselâ Bedir, Uhud, Hendek ve Hayber savaşlarına iştirak etmiş bu savaşlarda kahramanlık, cesaret ve sebat örnekleri sergilemiş, Müslümanların muvaffakıyetlerinde büyük yararlılıklar göstermiştir.

Mekke fethi esnasında Müslümanların sancağı yine onun tarafından taşınmıştır. Fetihten sonra meydana gelen Huneyn savaşının başlangıcındaki bozgun esnasında Hz. Ali (r.a.) Allah Resûlü"nü saldırılardan koruyanlar arasında yer almıştır.

Hz. Muhammed (s.a.v.)"in vefatından sonra halife seçilen Hz. Ebû Bekir (r.a.), Hz. Ömer (r.a.), Hz. Osman (r.a) efendilerimize biat etmiş onlara danışmanlık yapmış ve destek olmuştur. Hz. Osman (r.a.) ‘ın şehâdeti üzerine 18 Zilhicce 35/ 17 Haziran 656 yılında halife olmuştur. Hicretin 40. Yılında Ramazan ayında 661 tarihinde İbn-i Mülcem isimli bir Harici tarafından şehit edilinceye kadar Müslümanların dördüncü halifesi olmuştur. 

Hz. Peygamber (s.a.v.)in pâk nesli olan Ehl-i Beyt"ten olan Hz. Ali (r.a.) Fatıma (r.a.) validemizle evlenmiş ve bu kutlu evlilikten Allah Resûlü"nün neslini devam ettiren biricik torunları Hz. Hasan (r.a.) ve Hz. Hüseyin (r.a.) doğmuştur.

İlmi bizzat kaynağından alma imkânı bulan Hz. Ali (r.a.) Kur"ân-ı Kerim"i hıfzetmiş, sahabenin en önemli tefsir ve fıkıh âlimlerinden biri olmuştur. Hz. Peygamber (s.a.v.)in vahiy kâtiplerinden biri olan Hz. Ali (r.a.) aynı zamanda Allah Resûlü"nden (s.a.v.) 586 adet hadis rivayet etmiştir.

Hz. Ali (r.a.)"nin ilkim, takva, ihlas, fedakârlık, şefkat, kahramanlık ve cesaret gibi yüksek insanî ve ahlâkî değerlerde müstesna bir şahsiyet olduğu gerek Sünni, gerek şiî kaynaklarda ittifakla kaydedilmektedir. Onun üstün hitabeti ve hikmetli sözleri kaynaklarda günümüze kadar ulaştırılmıştır.