Son günlerde
gündeme gelen Maymun Çiçeği virüsüyle ilgili açıklamalarda bulunan
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji
Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ekrem Kireçci, dünyada Maymun Çiçeği
hastalığı üzerinden korku oluşturulmaya çalışıldığını ifade etti.
Hastalığın İlk
kez 1958`de Afrika`daki maymun kolonilerinde rastlanılan ve uzun aradan sonra
yeniden gündeme gelen virüsün Kovid-19 benzeri bir salgına yol açması
beklenilmediğini kaydeden Kireçci, şöyle devam etti:
"Böyle bir şey
oluşacak olursa, vatandaşımız korkmasın, alt yapımız buna müsait." diyerek
insanların içini rahatlattı. Özellikle sosyal medyada hastalıkla alakalı algı oluşturulmaya
çalışıldığına da dikkat çeken Kireçci: "Bu konuyla alakalı algı ve korku
oluşturmaya çalışan işin ehli olmayan insanlara değil de bu işin uzmanı olan
kişilere itibar etmeleri gerekiyor. İnsanlar bunu koronavirüsteki gibi tüm
ülkeyi bir anda saracak hastalık olarak görmesinler."
Hastalık Tipik Olarak 2-4 Hafta Sürer
Kireçci, : Maymun
Çiçeği virüsü Poxviridae ailesinden Orthopoxvirus cinsine ait DNA'lı bir
virüstür. Hayvandan insana bulaşma özellikli olup, bazı kemirgenler ile hasta
maymunlardan insanlara ya da hasta insanlardan sağlıklı insanlara
bulaşabilmektedir. İnsanlarda, maymun çiçeği bulguları insan çiçek hastalığına
benzer ancak onlardan daha hafiftir. Maymun Çiçeği virüsü, hasta bireyler ile
yakın temas ve daha az olarak da hava yolu ile sağlıklı bireylere
bulaşmaktadır. Genellikle 7-14 günlük 5−21 gün arasında değişebilir. Kuluçka
sonrasında hasta bireylerde ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı,
titreme ve yorgunlukla başlar. Ateşin gelişmesinden 1-3 gün sonra el, kol ve
vücudun genelinde deri yüzeyinde içi sıvı dolu klasik çiçek lezyonları yaraları
gelişir. İnsan Çiçek hastalığı ve Maymun çiçeğinin belirtileri arasındaki temel
fark, maymun çiçeğinde lenf düğümlerinde şişlik gelişirken insan çiçek
hastalığında bu şişlikler görülmez. Hastalık tipik olarak 2-4 hafta sürer.
Afrika`da, maymun çiçeği hastalığına yakalanan her 10 kişiden 1`inde ölüm
geliştiği bildirilmiştir.
Hastalığın
bulaşma yolları nelerdir?
Maymun çiçeği
virüsünün bulaşması, hasta insan ve hayvanlardan direk cilt/mukoza yaralarına
temasın yanı sıra hastanın kullandığı kıyafet, havlu vb. bulaşık malzemeye
dokunmak, hasta bir kişinin öksürmesine veya hapşırmasına yakın mesafeden uzun
süre ile maruz kalmakla olmaktadır. Böylece virüs sağlıklı insanların vücuduna
deri yoluyla olmasa bile, solunum yolu veya mukoza zarları gözler, burun veya
ağız yoluyla girer. Hayvandan insana bulaşma ise, hayvanın ısırması veya
tırmalaması ile hayvanın vücut sıvıları veya deri yaraları ile doğrudan temas
veya bulaşık hayvan barınaklarından dolaylı temas yoluyla gerçekleşebilir.
Hastalığın kısa tarihçesi ve mevcut vaka durumu nedir?
Aslında bu da
viral bir enfeksiyon. Bildiğimiz çiçek virüsünün bir alt türü. Maymun çiçeği
virüsü ilk kez 1958 yılında laboratuvar araştırma hayvanı olarak yetiştirilen
maymunlarda görülünce bu ismi almıştır. Maymun çiçeği virüsünün gerçek kaynağı
bilinmemektedir ancak bazı bilimsel çalışmalarda sincap benzeri Afrika
kemirgenlerinin gerçek kaynak olduğu iddia edilmiştir. İnsanlarda ilk görülen
vakalar ise 1970 yılında ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde tespit edilmiştir.
ABD de ilk salgın ise 2003 de görülmüştür. Maymun çiçeği hastalığına neden olan
virüs, doğada sadece iki hayvandan izole edilip tanımlanmıştır İlk örnekte
(1985), bu virüs, Demokratik Kongo Cumhuriyeti`nin Ekvator Bölgesi`ndeki
görünüşte hasta olan bir Afrika kemirgeninden (sincap) elde edilmiştir.
İkincisinde (2012) ise, Fildişi Sahili Tai Ulusal Parkı`nda bulunan ölü bir
Mangabey cinsi maymundan üretilmiştir. Dünya genelinde (Endemik bazı Afrika
ülkeleri hariç) vakalarda son durum 92 tanı konulan ve 28 şüpheli vaka
bulunmaktadır.
Maymun çiçeği virüsünden nasıl korunuruz? Tedavisi var
mıdır?
Hastalığın salgın
şeklinde görüldüğü başta batı ve orta Afrika olmak üzere diğer ülkelere seyahat
edilmesinde dikkatli olunması gerekir.
Maymun çiçeğinin
meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dâhil virüsü
barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçınılmalıdır.
Hasta bir
hayvanla temas etmiş olan barınak-kafes vb. alanlardaki herhangi bir malzemeyle
temastan kaçınılmalıdır.
Enfekte olan
insanlar izole edilmelidir.
Enfekte hayvanlar
veya insanlarla temastan sonra iyi bir el hijyeni uygulanmalıdır. Örneğin,
ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanılmalıdır.
Aşı yolu korunmak
mümkündür. İnsan çiçek hastalığında kullanılan ACAM200 ve Jynneostm isimli
aşılar maymun çiçeğinin önlenmesi için ABD Gıda ve İlaç 4 Dairesi (FDA)
tarafından onaylanmış bir çiçek virüsü aşısıdır. Jynneostm aşısı hastalıkla
temastan kısa süre içinde sonrada kullanılabilmektedir. Bu aşıların kullanımı
için genellikle 18 yaş üzerindeki insanlar tercih edilmektedir. Şu anda, maymun
çiçeği virüsü enfeksiyonu için kanıtlanmış, güvenli bir tedavi yoktur ancak
hastalık kontrol altına alınabilir. ABD'de çiçek aşısının yanı sıra bazı
antiviral ilaçlar ile aşı immün globülini (VIG) diye bilinen hazır antikor
içeren bazı ilaçlar kullanılmaktadır.
