"Ezan" sözlükte bildirmek ve bildirim
anlamlarına gelen Arapça bir kelimedir. Dini bir terim olarak ise ezan, farz
namazların vaktinin girdiğini bildirmek için, yüksek sesle okunan belirli
mübarek sözleri ifade eder. Bunları yüksek sesle okuyarak namaz vaktinin
girdiğini duyuran kişiye "Müezzin" denir.
Kur"an-ı Kerim"de "ezan" ve
"müezzin" kelimeleri sözlük anlamında olmak üzere türevleriyle bir çok ayette
geçer.(A"raf-44,Yusuf-70 v.s.). Terim anlamıyla ezan kelimesi Kur2AN-I Kerim"de
geçmemekle beraber, dini bir uygulama olarak ezana Kur"an-ı Kerim"de
değinilmiştir.(Maide-59,Cuma-9). Hadislerde ise ezan ve müezzin kelimelerinin
terim anlamı ile kullanılışına çokça rastlanılır. Hatta temel hadis
kitaplarında ezana özel bir bölüm ayrılmıştır.
Ezanın sözleri, sözlerin
sıralanışı ve anlamı şöyledir:
Allahu Ekber (4 kere): Allah
(c.c.) en yücedir.
Eşhedü enla ilahe illallah (2
kere): Tanıklık ederim ki Allah (c.c.)"tan başka ilah yoktur.
Eşhedü enne
Muhammede"r-Resulullah (2 kere): Şahitlik ederim ki Muhammed (s.a.v.) Allah
(c.c.)"ın elçisidir.
Hayye Ale"s-salah (2 kere):
Haydi namaza
Hayye Ale"l felah (2 kere):
Haydi felaha
Allahu Ekber (2 kere): Allah
(c.c.) en yücedir.
La ilahe illallah (2 kere):
Allah (c.c.)"dan başka ilah yoktur.
Ayrıca sabah namazları için
okunan ezanda 2 kere olmak üzere "Es-selatü hayrun mine"n-nevm"(Namaz uykudan
hayırlıdır.) ilavesi vardır.
Ezanın meşruiyeti (Dini bir
hüküm oluşu) Kitap, sünnet ve icma ile sabittir. Kitaptan delili: (Cuma suresi
9. ve Maide suresi 58. ayetlerdir.) Sünnetten delil olarak ise çok sayıda sahih
hadis mevcuttur. Bu hadislerden bazıları, ezan okumanın faziletiyle, bazıları
ise ezanın nasıl okunacağı ile ilgilidir.(Müslim,salat,8). Ezanın meşruiyetini
kabul etmeyen hiçbir müctehid çıkmamış ve bunun dini hükümlerden olduğu
hususunda icma meydana gelmiştir. Ezan hicretin ilk yılında teşri kılınmıştır.
Ezanın teşri kılınışı (dini
bir hüküm oluşu) Müslümanların bu konudaki ihtiyacı yakinen yaşamalarından
sonra ve anlamlı bir hatıra bırakarak gerçekleşmiş, kısa sürede geniş bir
coğrafya üzerinde yeni bir inanç sistemini insanlığa tanıtma görevini
üstlenecek olan Müslüman Fatihler"in gittikleri her yerde İslam" ı sembolize
eden ortak bir duyuru ile işe başlamaları mümkün kılınmıştır. Ezanın günde beş
defa okunuşu oranın Müslüman olduğunun açık bir göstergesidir. Ayrıca ezan
inanç ve toplum bütünlüğünü güçlendiriyor. Yeryüzünde namaz vakitleri değişik
zamanlara rastladığından, ezanla her an insanlığa İslam"ın temel esasları ilan
edilmektedir. Ezan fakihlerin çoğuna göre vaktin değil, namazın sünnetidir.
Vaktin girmesi, ezanın sünnet olması için sebeptir. Bu sünnet sünnet-i müekkededir.
Ezanın sıhhat şartları,
sünnetleri, müstehapları hususunda dini kitapların ilgili bölümlerinde geniş
bilgiler vardır. Hikmetleri için de öyle.
İlahi ruhumun senden şudur
ancak emeli,
Değmesin mabedimin göğsüne
nâmahrem eli,
Bu ezanlar ki şehadetleri
dinin temeli,
Ebedi yurdumun üstünde benim
inlemeli.